Ik lees welke adviezen de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) geeft om dat voor elkaar te krijgen. Ik maak me na het lezen van alle 48 pagina’s (geheel tegen mijn eigen advies in) grote zorgen. En dat is niet praktisch. Zorgen maken is ongezond. Zorgen maken past bij overleven in plaats van leven.
‘Een eerlijke kans gaat om het hart van onze verzorgingsstaat’, zo lees ik. ‘Het gaat in de kern om het kunnen bieden van een menswaardig bestaan voor iedereen’.
Daar gaat ook mijn hart sneller van kloppen. Daar wordt ie zelfs warm van.
Het rapport van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving gaat mij dus al lezende gerichte aanbevelingen geven hoe mijn bestaan en dat van mijn soortgenoten Menswaardig kan zijn. Mijn nieuwsgierigheid is wakker, alert en staat open.
Menswaardig. Mooi woord. Waarde hebben als mens. Als die waarde kan worden bevestigd en bekrachtigd door op te tuigen maatregelen en een aanpak binnen systemen dan ben ik vóór!
Het rapport vertelt ‘dat er grote verschillen zijn in de kwaliteit van ervaren gezondheid’. Zou dat een schrijffout zijn? In mijn hoofd klinkt ‘dat er grote verschillen zijn in de ervaren kwaliteit van gezondheid’.
(Niet te lang bij stil staan, denk ik nog. Mijn hoofd is sowieso een rare. Ook van binnen met die vier groeiende aneurysma’s).
Eigenlijk had ik op dat moment moeten stoppen met lezen. Ik had kunnen gaan mijmeren over hoe mensen in elkaar investeren. Uit liefde. Op mijn netvlies had ik kunnen zien hoe mensen elkaar tot grote hoogte tillen omdat ze aan de basis vinden dat iedereen ertoe doet. Dan zou ik dat beeld, van mensen die elkaar vanzelfsprekend helpen, hebben kunnen vasthouden. Maar die vlammende nieuwsgierigheid van me duwde en ik las de afsluitende tekst van het voorwoord:
‘We kunnen het ons simpelweg niet permitteren om deze achterstanden verder te laten oplopen. Dat riskeert hogere ziektekosten, minder arbeidsparticipatie en tast de maatschappelijke veerkracht aan’.
Wacht eens even…
Lees ik nou dat er moet worden geïnvesteerd in het terugdringen van gezondheidsverschillen omdat de kosten oplopen? Ik dacht net nog dat de Waarde van de Mens het uitgangspunt was?
Ik besloot wel even mee te bewegen en maakte de sprong van Menswaardig Leven naar Ongewenste Menselijke Verschillen en hoppakee naar Achterstanden. Er is een andere benadering nodig, zo lees ik, om gezondheidsachterstanden te verminderen. Tot nu toe blijkt de jarenlange aanpak veel geld te hebben gekost maar zijn de gezondheidsverschillen zelfs toegenomen. Kostbare ironie!
Ongeduldig las ik verder, hopende op een uitgebreide definitie van Gezond Leven. Ik trof het niet.
Wat ik wel aantrof was de signalering van spanningen binnen bestuurslagen, een te korte beleidshorizon en een gemiste langetermijnaanpak gegarneerd met spanningen tussen politieke belangen. Redenen voor het falen van de aanpak tot nu toe. Dus worden er aanbevelingen gedaan om het anders te gaan doen.
De Raad voor de Volksgezondheid & Samenleving heeft 28 literatuurstukken bestudeerd, 86 deskundigen gesproken, 16 bronnen geraadpleegd en 26 afkortingen gebruikt maar geeft geen definitie van Gezond Leven en beschrijft geen uitgewerkte visie die de titel van het rapport verklaart: Een eerlijke kans op een gezond leven.
Vanaf dit punt maak ik me zorgen. Men is op missie. Men is op missie om Achterstanden weg te werken want achterstanden zijn onrechtvaardig.
Hm.
Daar hebben ze me toch wel even bij mijn kladden. Als rasechte on(r)echtvaardigheidsbestrijder neig ik er nu naar het hele rapport te bejubelen. Toch hou ik nog even mijn brein in standje ‘besturen en begeleiden van emoties’.
Het principe van eerlijkheid snap ik. Als ik een hardloopwedstrijd wil winnen maar pas een minuut later start dan mijn medemens dan is de kans dat ik de eindstreep haal aanzienlijk verkleind. In deze benadering is echter geen rekening gehouden met het feit dat mijn lijf geen hardloopwedstrijd aan kan. Of dat ik niet van hardlopen hou. Of dat ik liever olifantenpaadjes loop. Of dat ik liever de ander laat winnen of zelfs liever juichend aan de zijlijn sta.
Het punt dat ik maken wil?
(ja,ja rustig maar)
Op missie ga je omdat je een visie hebt. En die mis ik. Wil de RVS nou dat iedereen in zijn eigen tempo over de finish komt? Is het doel iedere deelnemer zo fit mogelijk te maken om in ieder geval een eigen record neer te kunnen zetten? Is dat ongeacht de wens om te willen hardlopen? Of is het streven dat iedereen op eigen wijze bij de wedstrijd aanwezig is? Het uitwerken van dat antwoord legt visie bloot.
Waarom is die visie niet uitgewerkt?
Zoals het rapport schrijft over professionals die hun doel niet bereiken: ‘aan de intentie ligt het niet’.
Goedbedoeld maak ik me zorgen.
Want de adviezen van de RVS om de perverse prikkels van het huidige systeem tegen te gaan en juist bestaansonzekerheden te gaan bestrijden verteert een stuk lastiger dan de klassieke preventie. Een integrale aanpak is blijkbaar zelfs voor de opgeleide professional moeilijk te overzien. Ondanks mooie voorbeelden van landelijke programma’s roept dit type mens vanuit helemaal onder in hun eigen valkuil liever dingen als: ‘Meer bewegen!’ ‘Niet roken!’
Je moet durven om problemen groot te maken. Pas dan heeft een integrale aanpak kans van slagen. Pas dan zijn veranderingen mogelijk binnen onderling verbonden, complexe systemen. Het Grote Gevaar ligt echter in onze professionele medemens die liever zijn soortgenoten bestempelt als Probleem (en daarmee zichzelf als de Verlosser).
En hoe waardig ben je dan nog als (arm, laagopgeleid, werkloos, kwetsbaar, dom of misschien wel een succesvol en financieel onafhankelijk zorgzaam maar wel een kapot, vreselijk recalcitrant, eigenwijs want nog steeds cola drinkend) mens?
